Liinta waa midho geed oo kamid ah qoyska *Rutaceae*. Geedka liinta wuxuu kasoo jeedaa Aasiya, gaar ahaan meelo ka mid ah Shiinaha iyo Hindiya. Liinta waxaa caan ku ah macaankeeda iyo udgoonkeeda gaar ahaaneed, waana mid kamid ah midhaha aadka loo isticmaalo dunida oo dhan.

NOOCYADA LIINTA

Waxaa jira noocyo badan oo liin ah, kuwaas oo ay kamid yihiin:

1. Liinta Cas: Tan waa nooca liinta ee inta badan laga helo suuqyada, waana mid macaan oo biyo badan leh.

2. Liinta Dhanaan: Waa nooc aan sidaas u macaanayn oo dhanaan leh, inta badan waxaa loo isticmaalaa waxyaabaha sida sharaabka iyo maraqa.

3. Liinta Qare: Waa nooc kale oo liin ah oo dhandhan gaar ah leh, waxaana badanaa laga isticmaalaa carruurta iyo hilibka.

MEELAHA UGU BADAN EE AY KA BAXDO LIINTU DALKEENA

1. Jubooyinka

Jubada Hoose: Gobolka Jubada Hoose, gaar ahaan magaalooyinka Kismaayo iyo meelo ku dhow, waxay leeyihiin carrada bacrinta ah iyo webiga Jubba oo bixiya biyo ku filan, taas oo ka dhigaysa meel ku habboon beerashada liinta.

Jubada Dhexe: Sidoo kale Jubada Dhexe, magaalooyinka Jilib iyo Bu'aale ayaa caan ku ah beeraha liinta.

2.Bay Iyo Bakool

- Bay: Baydhabo iyo nawaaxigeeda waa meel kale oo lagu beero liinta, sababtoo ah ciidda bacrinta ah iyo biyaha roobka.

- Bakool: Magaalooyinka Xudur iyo Waajid waxay leeyihiin beeraha liinta oo badan.

3.Shabeellada dhexe

- Hiiraan: Baladweyne iyo deegaannada ku xeeran, gaar ahaan agagaarka webiga Shabeelle, waa meelaha kale ee muhiimka ah ee liinta ka baxdo.

- Shabeellaha Dhexe: Magaalooyinka Jowhar iyo Mahadaay ayaa caan ku ah beerista liinta.

4.Banaadir

- Mogadishu: Inkasta oo caasimadda Muqdisho ay tahay magaalo aad u wayn oo leh dhismooyin badan, haddana waxaa jira beeraha ku yaal hareeraha magaalada oo lagu beero liinta.

5.Gobolada dhexe

- Galgaduud: Magaalooyinka Cadaado iyo Dhusamareb ayaa iyaguna leh beeraha liinta.

6.Shabellada hoose

- Afgooye: Magaaladan waxay caan ku tahay beeraha liinta ee ku teedsan webiga Shabeelle. Gobolka Shabeellaha Hoose oo dhan waa meel muhiim ah oo lagu beero liinta iyo midho kale.

Deegaannadan waxay leeyihiin carrada bacrinta ah, biyo ku filan, iyo cimilo ku habboon beerista liinta, taas oo ka dhigaysa meelaha ugu waaweyn ee liinta ka baxdo Soomaaliya. Liinta laga soo saaro meelahan ayaa sidoo kale loo dhoofiyaa suuqyada gudaha iyo dibadda.

Koritaanka iyo Beeridda Liinta

Geedka liinta wuxuu u baahan yahay cimilada diiran iyo carro wanaagsan oo bacrin ah. Waxa uu u baahan yahay biyo ku filan, gaar ahaan xiliga bislaadda. Geedka liinta wuxuu gaari karaa dherer dhan ilaa 5-8 mitir, wuxuuna leeyahay caleemo cagaaran oo waaweyn. Liintu waxay bislaataa kadib muddo dhowr bilood ah laga bilaabo ubax ka soo baxay.

Faa'iidooyinka Caafimaad ee Liinta

Liinta waxay leedahay faa'iidooyin badan oo caafimaad oo ay kamid yihiin:

Vitamin C: Liinta waa isha ugu weyn ee laga helo vitamin C, kaas oo muhiim u ah kor u qaadista habka difaaca jirka.

Antioxidants: Liinta waxay hodan ku tahay antioxidants-ka, kuwaas oo caawiya in jirka laga nadiifiyo sunta iyo walxaha waxyeelada leh.

Fiber: Liinta waxay leedahay fiber badan, kaas oo caawiya habka dheefshiidka iyo in caloosha si wanaagsan u shaqeyso.

Isticmaalka Liinta

Liinta waxaa loo isticmaalaa siyaabo kala duwan, sida:

Cunista Tooska ah: Liinta waxaa la cuni karaa si toos ah iyada oo midho ah.

Sharaabka: Liinta waxaa laga sameeyaa sharaab cusub oo laga helo biyo macaan oo caafimaad leh.

 Cunto Karinta: Liinta waxaa loo isticmaalaa in lagu daro cuntooyinka iyo macmacaanka, taas oo kor u qaada dhadhanka iyo udgoonka cuntooyinka.

Liinta waa miro muhiim ah oo leh faa'iidooyin badan, waxana ay muhiim u tahay caafimaadka iyo nolol maalmeedka dadka dunida oo dhan.

Liinta waxay hodan ku tahay noocyo badan oo ah fiitamiino iyo nafaqooyin muhiim u ah caafimaadka.

Fiitamiinnada ugu muhiimsan ee ku jira liinta waxaa ka mid ah:

Vitamin C: Liinta waa isha ugu weyn ee laga helo vitamin C. Fiitamiinkan wuxuu muhiim u yahay kor u qaadista habka difaaca jirka, yareynta caabuqa, iyo ka hortagga cudurrada sida hargabka. Sidoo kale, wuxuu caawiyaa soosaarka kolajenka, taas oo muhiim u ah caafimaadka maqaarka, ilkaha, iyo lafaha.

Vitamin A: Liinta waxaa ku jira vitamin A, kaas oo muhiim u ah aragga habeenkii, koritaanka unugyada, iyo ilaalinta caafimaadka maqaarka iyo xuubabka xuubka ah.

Vitamin B1 (Thiamine): Vitamin B1 wuxuu muhiim u yahay badqabka shaqada dareemayaasha iyo murqaha. Sidoo kale, wuxuu caawiyaa soo saarista tamarta jirka.

Vitamin B6 (Pyridoxine): Vitamin B6 wuxuu door muhiim ah ka ciyaaraa habka dheefshiidka, gaar ahaan burburinta borotiinka iyo dufanka. Sidoo kale, wuxuu taageeraa habka dareemayaasha iyo samaynta unugyada dhiigga cas.

Vitamin B9: Folate waa nooc kale oo ah vitamin B kaas oo muhiim u ah samaynta unugyada cusub iyo RNA iyo DNA. Folate-ka ayaa sidoo kale muhiim u ah haweenka uurka leh si ay uga hortagaan cilladaha dhalashada ee ilmaha.

Vitamin E: Vitamin E wuxuu leeyahay astaamo antioxidants ah, taas oo ka caawisa jirka inuu iska caabiyo waxyeelada soo gaarta unugyada sababtoo ah sunta iyo xagjirnimada xorta ah.

Liinta sidoo kale waxaa ku jira macdano muhiim ah sida kaalshiyamka, kaalshiyam, iyo potassium, kuwaas oo muhiim u ah caafimaadka wadnaha, lafaha, iyo shaqada murqaha. Marka la isku daro, fiitamiinnada iyo nafaqooyinka ku jira liinta waxay ka dhigayaan miro faa'iidooyin badan u leh caafimaadka guud ee jirka.

QAABKA LOO WARSHADEEYO LIINTA

Warshadaynta liinta waa nidaam ka kooban dhowr talaabo oo kala duwan oo ka bilaabanaysa goosashada ilaa soo saarista alaabada kala duwan ee laga sameeyo liinta. Waxaa ka mid ah sharaabka, liin-dhanaanta, marmalada, iyo qaar kale. Halkan waxaa ku yaal habka guud ee loo warshadeeyo liinta:

Soo gurista ama so jarista

Liinta waa la goostaa marka ay bislaato, iyadoo loo eegayo nooca iyo ujeedada loo beertay. Liinta waxaa laga soo goostaa geedaha iyadoo si taxadar leh loo eegayo in aan la dhaawicin.

Kala-soocidda iyo Nadiifinta

Kadib marka la soo goosto, liinta waxaa la keenaa warshadda, halkaas oo lagu kala sooco iyadoo lagu saleynayo tayada iyo cabbirka. Liinta ayaa sidoo kale la nadiifiyaa si looga saaro wasaqda iyo haraaga.

Diyaarinta iyo Jarjarka

Liinta waxaa la jarjaraa ama la furaa iyadoo loo eegayo habka warshadaynta ee loo baahan yahay. Liinta qaar waxaa laga saaraa maqaarka, halka kuwo kale laga sameeyo marmalada ama laga soo saaro saliidda maqaarka.

Soosaarka Sharaabka

Liinta waxaa laga sameeyaa sharaab iyadoo la isticmaalayo mashiinno gaar ah oo ka soo saara casiirka liinta. Casiirka waxaa lagu nadiifiyaa filtarrada si looga saaro fiilooyinka iyo wasaqda. Sharaabka waxaa lagu daraa sonkor iyo biyo haddii loo baahdo, kadibna waa la qaboojiyaa oo la isku dar-daraa.

Sameynta Macmacaanka

Marmalada liinta waxaa laga sameeyaa iyadoo liinta la isku darayo sonkor iyo biyo kadibna la kariyo ilaa ay ka samaysmaan xabag. Macmacaanka liinta waxaa lagu daraa dhadhanno iyo midabbo gaar ah si loo helo sheyga ugu dambeeya ee suuqa loo iibgeeyo.

Saliidda Liinta

Saliidda liinta waxaa laga soo saaraa maqaarka liinta iyadoo la isticmaalayo mashiinno cadaadis ku shaqeeya. Saliidda waxaa loo isticmaalaa waxyaabo badan oo ay kamid yihiin cadarka, kiciyaha, iyo dawooyinka.

 Xirxiridda iyo Kaydinta

Alaabooyinka kala duwan ee laga soo saaray liinta waxaa la galiya dhalooyin ama baakado kala duwan iyadoo loo eegayo nooca sheyga. Alaabada la warshadeeyey waa la xirxiraa kadibna waa la kaydiyaa si loo hubiyo inay yihiin kuwo nadiif ah oo ammaan ah in la isticmaalo.

 Suuqa gaynta

Ugu dambeyntii, alaabada liinta ee la warshadeeyey waxaa loo diraa suuqyada iyo dukaamada si ay macaamiishu u iibsadaan. Gaarsiinta waxaa la sameeyaa iyadoo la raacayo shuruudaha badbaadada iyo tayada.

Warshadaynta liinta waa hab muhiim ah oo ku salaysan teknolojiyad iyo nidaamyo caafimaad oo loo baahan yahay si loo hubiyo tayada iyo badbaadada alaabada la soo saaray.

Liinta waa miro si weyn looga beero Soomaaliya, gaar ahaan gobollada koonfureed ee dalka oo leh cimilada iyo carrada ku habboon koritaanka geedkan. Meelaha ugu badan ee liinta ka baxdo Soomaaliya waxaa ka mid ah: