Dawladdii Kacaanka Soomaaliya waxaa la aasaasay 21-kii Oktoobar 1969-kii kadib markii Maxamed Siyaad Barre uu talada dalka la wareegay kadib afgambi militari oo aan dhiig ku daadan. Dawladdani waxay ahayd mid kalitalis ah oo ku dhisnayd mabda'a hanti-wadaagga cilmiga leh. Intii ay jirtay, Dawladdii Kacaanka waxay qaaday tallaabooyin isbeddel siyaasadeed, dhaqaale, iyo bulsho oo badan.

HORUMARKII AY SOOMAALIYA GAADHAY XILIGI DAWLADII KACAANKA

Wakhtigii Dawladdii Kacaanka Soomaaliya (1969-1991), dalka waxa uu gaaray horumarro waaweyn oo dhinacyo kala duwan ah. Qaar ka mid ah horumarkaasi waxaa ka mid ah:

Waxbarashada

Barnaamijyada Akhriska iyo Qorista: Waxaa la hirgeliyay olole ballaaran oo lagu tirtiro jahliga (Talaabooyinkii Akhriska iyo Qorista), taasoo keentay in boqolkiiba akhriska iyo qorista dadka waaweyn uu kordho si weyn.

Waxbarashada Bilaashka ah: Waxbarashada hoose iyo sare waxaa laga dhigay mid bilaash ah, taasoo keentay in dad badan oo Soomaaliyeed ay helaan fursad waxbarasho.

Jaamacadaha: Waxaa la dhisay jaamacado iyo xarumo tacliimeed oo sare, sida Jaamacadda Ummadda Soomaaliyeed iyo xarumo kale oo waxbarasho sare.

Caafimaadka

Xarumaha Caafimaadka: Waxaa la dhisay isbitaallo, rugo caafimaad, iyo xarumo caafimaad oo kala duwan dalka oo dhan, taasoo kordhisay helitaanka adeegyada caafimaadka ee bulshada.

Tallaalada iyo Ka Hortagga Cudurrada: Waxaa la sameeyay barnaamijyo tallaal iyo ka hortagga cudurrada faafa, taasoo hoos u dhigtay heerka dhimashada carruurta iyo dadka waaweynba.

Dhaqaalaha iyo Warshadaha

Warshadaha: Waxaa la aas aasay warshado kala duwan oo soo saara badeecooyin gudaha iyo dibadda labadaba, sida warshadda sonkorta, warshadda baastada, iyo warshadda sigaarka.

Beeraha Waxaa la kordhiyay wax soo saarka beeraha iyadoo la isticmaalayo farsamooyin casri ah iyo waraabka beeraha.

Dhoofinta: Soomaaliya waxay dhoofin jirtay xoolaha nool, kalluunka, sonkorta, iyo waxyaabaha beeraha laga soo saaro, taasoo keentay in dakhliga dalka uu kordho.

Kaabayaasha Dhaqaalaha

Wadooyinka iyo Isgaarsiinta: Waxaa la dhisay wadooyin badan iyo kaabayaal isgaarsiineed, taasoo fududeysay isu socodka iyo ganacsiga gudaha iyo dibadda.

Dekedaha iyo Garoomada: Waxaa la horumariyay dekedaha iyo garoomada diyaaradaha sida Dekedda Muqdisho iyo Garoonka Diyaaradaha ee Muqdisho (Aadan Cadde International Airport).

Isku Tiirsanaanta

Mabda’a Hantiwadaagga: Waxaa la hirgeliyay siyaasado ku saleysan hantiwadaagga cilmiga leh oo lagu dhiirigeliyay isku tiirsanaanta iyo horumarinta wax soo saarka gudaha.

Nabadda iyo Amniga

Xasilinta Dalka: Dawladdii Kacaanka waxay ku guuleysatay inay muddo dheer ilaaliso nabadda iyo xasiloonida gudaha dalka.

Hase yeeshee, dhammaadkii 1980-meeyadii iyo bilowgii 1990-meeyadii, Soomaaliya waxay la kulantay caqabado dhaqaale, kacdoonno bulsho, iyo dagaallo sokeeye oo hoos u dhigay horumarka la gaaray. Burburkii Dawladdii Kacaanka ayaa keenay in dalka uu galo xaalad qasan oo ilaa hadda saameynaysa.

WARSHADIHII SOOMAALIYA

Intii lagu guda jiray xukunkii Dawladdii Kacaanka ee Soomaaliya, waxaa la aas aasay warshado badan oo lagu horumarinayo dhaqaalaha dalka iyo isku filnaanshihiisa. Qaar ka mid ah warshadihii waaweynaa ee xilligaas waxaa ka mid ahaa:

  • Warshadda Sigaarka (Somali National Tobacco Company): Waxay ku taal magaalada Baakool, waxayna soo saartay sigaarka gudaha ee dalka.
  • Warshadda Sonkorta (Jowhar iyo Mareerey): Warshado ku yaal Jowhar iyo Mareerey oo soo saaray sonkorta iyo wax soo saarka kale ee la xiriira.
  • Warshadda Caanaha (Somali Dairy Factory): Waxay soo saari jirtay caanaha iyo caanaha budada ah. Waxay ku taal Muqdisho.
  • Warshadda Baastada (Somali Pasta Factory): Waxay ku taal magaalada Muqdisho, waxayna soo saari jirtay baastada noocyadeeda kala duwan.
  • Warshadda Kalluunka (Las Qorey Tuna Factory): Waxay ku taal magaalada Laas Qoray ee gobolka Sanaag, waxayna soo saartay kalluunka tuniida iyo waxyaabaha laga sameeyo.
  • Warshadda Sibidhka (Berbera Cement Factory): Waxay ku taal magaalada Berbera, waxayna soo saari jirtay sibidhka lagu dhiso guryaha iyo dhismayaasha kale.
  • Warshadda Dharka (Baladweyne Textile Factory): Waxay ku taal magaalada Baladweyne, waxayna soo saari jirtay dharka iyo marooyinka kala duwan.
  • Warshadda Barkimada (Somali Foam Factory): Waxay ku taal magaalada Muqdisho, waxayna soo saartay barkimooyinka iyo alaabta kale ee guriga.
  • Warshadda Kabaha (Somali Shoe Factory): Waxay ku taal magaalada Muqdisho, waxayna soo saartay kabaha iyo alaabta maqaarka laga sameeyo.
  • Warshadda Dubaayda (Somali Tanning and Leather Processing Factory): Waxay ku taal Muqdisho, waxayna soo saartay maqaarka iyo alaabta maqaarka laga sameeyo.
  • Warshadahan waxay qayb weyn ka qaateen horumarinta dhaqaalaha dalka iyo abuurista shaqooyin badan oo loogu talagalay dadka Soomaaliyeed. Hase yeeshee, burburkii Dawladdii Kacaanka kadib, badankood warshadahan waxay noqdeen kuwo aan shaqayn ama gabi ahaanba burburay.

MAXAYNU DIBADDA U DHOOFIN JIRNAY 

Wakhtigii Dawladdii Kacaanka, Soomaaliya waxay dibadda u dhoofin jirtay badeecooyin kala duwan oo ay ka mid yihiin:

Xoolaha Nool iyo Hilibka: Soomaaliya waxay ahayd mid ka mid ah dalalka ugu weyn ee dhoofiya xoolaha nool, sida geel, lo’, iyo ari, gaar ahaan waddamada Khaliijka Carabta. Hilibka iyo waxyaabaha laga sameeyo xoolaha sida hargaha ayaa sidoo kale la dhoofin jiray.

Kalluunka iyo Waxyaabaha Badda: Soomaaliya waxay leedahay xeeb dheer oo hodan ku ah kalluunka iyo khayraadka kale ee badda. Kalluunka, tuniida, iyo waxyaabaha badda laga helo sida cuntooyinka badda ayaa la dhoofin jiray.

Sonkorta: Sonkorta oo laga soo saaro warshadaha Jowhar iyo Mareerey ayaa qayb ahaan la dhoofin jiray si loo kordhiyo dakhliga dalka.

Waxyaabaha Beeraha: Soomaaliya waxay dhoofin jirtay waxyaabaha beeraha sida muuska, sisinta, iyo cuntooyinka kale ee beeralayda kasoo go’a. Muuska gaar ahaan wuxuu ahaa badeeco caan ah oo loo dhoofiyo waddamada Yurub iyo Carabta.

Maqaarka iyo Hargaha: Maqaarka iyo hargaha laga sameeyo xoolaha ayaa si weyn loo dhoofin jiray, waxaana loo iibgeyn jiray suuqyada caalamiga ah ee maqaarka lagu iibiyo.

Waxyaabaha La Xiriiro Dhuxusha: Dhuxusha laga sameeyo geedaha ayaa sidoo kale loo dhoofin jiray waddamada deriska iyo kuwa kale ee caalamka.

Dhoofinta badeecooyinkan waxay ahayd mid muhiim u ah dhaqaalaha dalka, waxaana ay keentay dakhli muhiim ah oo lagu taageero horumarka iyo adeegyada bulshada. Hase yeeshee, burburkii Dawladdii Kacaanka iyo dagaalladii sokeeye ee ka dambeeyay ayaa si weyn u saameeyay dhoofinta iyo guud ahaan dhaqaalaha Soomaaliya.


Marxaladihii ugu waaweynaa ee Dawladdii Kacaanka

Afgambigii 1969: Ciidamada milatariga oo uu hoggaaminayo Maxamed Siyaad Barre ayaa talada la wareegay kadib markii madaxweynihii hore, Cabdirashid Cali Sharmaarke, la dilay.

Ku dhawaaqidii dawladda hantiwadaagga: Barre wuxuu ku dhawaaqay in Soomaaliya ay tahay Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Soomaaliya oo ku dhisan mabda'a hantiwadaagga cilmiga leh.

Isbeddelada bulsho iyo dhaqaale: Waxaa la qaaday tallaabooyin badan oo dib u habeyn loogu sameynayo waxbarashada, caafimaadka, iyo dhaqaalaha. Barnaamijyada akhriska iyo qorista ayaa si gaar ah loo hormariyay si loo tirtiro jahliga.

Xiriiradii shisheeye: Soomaaliya waxay xiriir dhow la yeelatay Midowgii Soofiyeeti iyo wadamo kale oo bariga Yurub ah, iyadoo ka qeybqaadatay halganka ka dhanka ah gumeysiga Afrika iyo nabadgelyada gobolka.

Dagaalkii 1977: Soomaaliya iyo Itoobiya ayaa ku dagaallamay gobolka Ogaadeeniya (Ogaden War), dagaalkan oo ku dhammaaday natiijo aan caddayn.

Hoos u dhaca iyo kacdoonada: Dhammaadkii 1980-meeyadii, Soomaaliya waxay la kulantay dhibaatooyin dhaqaale, musuqmaasuq, iyo kacdoonno ka dhan ah dawladda oo sababay in dalku uu galo xaalad qasan.

Kacdoonkii 1991: Ugu dambeyn, Dawladdii Kacaanka waxay dhacday bishii Janaayo 1991 kadib markii jabhadaha mucaaradka ay qabsadeen Muqdisho, Maxamed Siyaad Barre-na uu ka cararay caasimadda.

Dawladihii ku xigay burburkii kacaanka waxay ku guuldareysteen inay dalka ka soo celiyaan nabad iyo kala dambeyn, taasoo horseedday dagaallo sokeeye iyo dhibaatooyin bini'aadamnimo oo baahsan oo ilaa hadda saameynaya Soomaaliya.