Hordhac

Malabka waa dareere dabiici ah oo macaaneeya oo ay soo saaraan shinbiraha iyagoo ka samaynaya dheecaanka ubaxa (nectar) iyo walxo kale oo ay ka helaan dhirta. Waa mid ka mid ah cuntooyinka dabiiciga ah ee ugu qiimaha badan, waxaana loo adeegsadaa daawo, cunto, iyo qurxinta jirka. Waxaa loo yaqaannaa "Dahabka dabiiciga ah" sababo la xiriira faa'iidooyinkiisa badan ee caafimaad iyo quruxba leh. Malabku wuxuu leeyahay taariikh dheer, waxaana la rumeysan yahay in in ka badan 8,000 oo sano laga isticmaali jiray dhulka.

Shinnida, oo ka mid ah xayawaannada ugu muhiimsan ee soo saara malabka, waxay ururiyaan dheecaanka ubaxa oo ah macmacaan ay dhirtu soo saarto si ay ugu soo jiidato shimbiraha iyo xayawaannada kale ee ay u baahan tahay in ay siiyaan bacriminta ubaxa. Dheecaankan ubaxa ayaa laga qaadaa ubaxa, shinniduna waxay ku keydisaa caloosha gaarka ah ee loo yaqaan 'honey stomach' halkaas oo ay kaga shaqeyso enzymes-ka oo ka dhigaya dheecaanka mid u habboon in loo beddelo malab. Kadibna, shinnida waxay ku shubtaa dheecaankan geedka ay ka sameeyaan unugyada malabka. Markii hawshan la dhammeeyo, shinnidu waxay malabka isku xirtaa si looga hortago inay qaado qoyaan dheeraad ah, taasoo keeni karta inuu kharribo.

Noocyada Malabka

Malabka waxaa jira noocyo kala duwan oo ku saleysan dhirta laga soo ururiyo dheecaanka ubaxa iyo deegaanka shinnidu ku nool tahay. Tusaale ahaan.

Malabka Laga Sameeyo Beeyada (Clover Honey): Waa mid ka mid ah noocyada ugu caansan, wuxuuna leeyahay dhadhan macaan iyo midabka huruudda fudud.

Malabka Timirta (Sidr Honey): Waxaa laga sameeyaa geedka timirta, gaar ahaan Sidr, wuxuuna caan ku yahay qiimaha caafimaad ee uu leeyahay.

Malabka Shinnida Buluugga ah (Blueberry Honey): Waxaa laga soo saaraa geedaha buluugga ah ee blueberries, waxaana uu leeyahay dhadhan gaar ah.

Faa'iidooyinka Caafimaad e Malabka

Malabku wuxuu leeyahay faa'iidooyin caafimaad oo badan oo ay dadka u isticmaaleen kumanaan sano. Waxaa ku jira maaddooyin dabiici ah oo ka caawiya jirka inuu caafimaad qabo, oo ay ku jiraan antioxidants, enzymes, iyo fitamiinno. Halkan waxaa ku xusan qaar ka mid ah faa'iidooyinka caafimaad ee ugu muhiimsan ee malabka.

Ka Hortagga iyo Daawaynta Caabuqa

Malabku wuxuu leeyahay sifooyin bakteeriyo-dile ah (antibacterial) iyo kuwa kale oo difaac u ah jirka, taasoo ka dhigaysa mid waxtar leh oo lagu daweeyo nabarrada yaryar iyo gubashada. Sidoo kale, malabka waxaa loo adeegsadaa habka lagu daweeyo caabuqyada iyo xanuunnada maqaarka sida finanka.

Ka Hortagga Cudurrada Wadnaha

Malabku wuxuu hodan ku yahay antioxidants, oo ah maaddooyin ka caawiya jirka inuu la dagaallamo waxyeellada ka timaada xagjirnimada xorta ah (free radicals) ee sababi kara cudurrada wadnaha. Antioxidants-ka ku jira malabka waxay gacan ka geystaan in ay yarayso halista cudurrada wadnaha iyo xididdada dhiigga.

Caafimaadka Dheefshiidka

Malabku wuxuu caawiyaa hagaajinta iyo xoojinta habka dheefshiidka. Waxay gacan ka geystaan dhimista dhibaatooyinka dheefshiidka sida gaas, calool-fadhiisiga, iyo calool-xanuunka. Malabka waxaa sidoo kale loo adeegsadaa daaweynta xanuunka caloosha ee loo yaqaan 'peptic ulcers'.

Dawaynta Qandhada iyo Qufaca

Malabka ayaa ah daawo caalami ah oo loo isticmaalo in lagu yareeyo qandhada iyo qufaca, gaar ahaan carruurta. Wuxuu leeyahay sifooyin qoyaan-dhowr ah oo ka hortaga qallalka dhuunta oo yareeya qufaca iyo cuncunka.

Kordhinta Tamarta iyo Xoogga

Malabka waxaa ku jira sonkor dabiici ah oo si degdeg ah u beddela tamarta jirka. Tani waxay ka dhigaysaa malabka cunto ku habboon dadka ciyaara isboortiga ama dadka doonaya inay ku helaan tamar degdeg ah. Waxaa lagu taliyay in la isticmaalo malabka kahor ama kadib jimicsiga si loo kordhiyo awoodda iyo adkeysiga.

Hagaajinta Xusuusta iyo Shaqada Maskaxda

Antioxidants-ka ku jira malabka waxay ka caawiyaan ilaalinta unugyada maskaxda iyo hagaajinta shaqada maskaxda. Waxaa la rumeysan yahay in isticmaalka joogtada ah ee malabka uu xoojin karo xusuusta iyo awoodda waxbarasho, gaar ahaan dadka waaweyn.

Caafimaadka Maqaarka iyo Qurxinta

Malabka waxaa loo isticmaalaa in lagu daaweeyo dhibco maqaarka ah, nabarrada, iyo furuuruca sababtoo ah wuxuu leeyahay sifooyin qoyaan-dhowr ah iyo bakteeriyo-dile ah. Waxaa sidoo kale loo isticmaalaa maaskarooyinka wejiga si loo nadiifiyo, loo nafaqeeyo, loona qurxiyo maqaarka.

Yaraynta Cadaadiska Dhiigga

Qaar ka mid ah cilmi-baarista ayaa muujisay in malabku uu ka caawin karo yaraynta cadaadiska dhiigga, sababo la xiriira antioxidants-ka ku jira oo caawiya fidinta iyo dabacsanaanta xididdada dhiigga.

Yareynta Calaamadaha Xasaasiyadda

Malabka, gaar ahaan malabka laga soo ururiyey deegaanka, wuxuu caawiyaa yareynta calaamadaha xasaasiyadda, sababtoo ah waxa ku jira qaybaha yar yar ee polenka oo gacan ka geysan kara in jirka uu iska dhiso iska caabin dabiici ah oo ka dhan ah xasaasiyadda deegaanka.

Hormarinta Hurdada

Malabku wuxuu caawiyaa hagaajinta hurdada, gaar ahaan haddii la isticmaalo habeenkii kahor inta aan la seexan. Wuxuu yareeyaa heerarka xasilloonida, wuxuuna kordhiyaa soo-saarka serotonin, taas oo ah hormoon dhiirigeliya nasashada iyo hurdada.

Ka Hortagga Infekshanka iyo Caafimaadka Maqaarka: Malabka waxaa loo adeegsadaa in lagu daweeyo nabarrada iyo gubashada sababtoo ah wuxuu leeyahay sifooyin bakteeriyo-dile ah iyo ku-ool ah oo ka hortaga caabuqa. Sidoo kale, malabka waxaa loo isticmaalaa caafimaadka maqaarka, gaar ahaan haddii lagu dhex daro waxyaabaha la isku qurxiyo.

Caafimaadka Wadnaha: Malabka waxaa ku jira antioxidants oo caawiya in hoos loo dhigo halista cudurrada wadnaha iyo in la hagaajiyo wareegga dhiigga.

Caafimaadka Dheefshiidka: Malabka wuxuu leeyahay sifooyin dheefshiid-dhowr ah oo caawiya xoojinta iyo hagaajinta habka dheefshiidka, gaar ahaan haddii loo adeegsado subaxdii calool maran.

Kordhinta Tamarta: Sababtoo ah wuxuu ka kooban yahay sonkor dabiici ah, malabka wuxuu si degdeg ah u kordhin karaa tamarta jirka, taas oo ka dhigaysa cunno ku habboon dadka ciyaara isboortiga ama dadka doonaya inay ku badbaadaan tamar degdeg ah.

Sidee Loo Isticmaalaa Malabka?

Malabka waxaa loo isticmaali karaa siyaabo kala duwan, oo ay ka mid yihiin:

Cunto: Waxaa lagu dari karaa shaaha, canjeelada, rootiga, iyo cunnooyinka kale si loo kordhiyo macaanka iyo dhadhanka.

Daawo: Waxaa si toos ah loo cabbi karaa ama lagu dhex dari karaa biyo diirran, liin, iyo ginger si loo hagaajiyo caafimaadka guud.

Qurxinta Jirka: Malabka waxaa laga sameeyaa maaskarooyinka wajiga, shaambooyinka, iyo kareemada maqaarka.

Malabka waa cunto iyo daawo dabiici ah oo leh faa'iidooyin badan oo caafimaad iyo qurux ah. Waa badeecad ka mid ah kuwa ugu qiimaha badan ee laga soo saaro xoolaha, gaar ahaan shinnida. Isticmaalka malabka ayaa waxtar weyn u leh caafimaadka qofka, isagoo kor u qaadaya habka difaaca jirka, caafimaadka wadnaha, iyo hagaajinta maqaarka. Waxaa muhiim ah in la ogaado in malabka tayadiisu ay ku xirnaan karto meesha laga keenay iyo nooca shinnida ee soo saartay.

Shinidu waxay leedahay nidaam aad u xiiso badan oo cajiib ah oo ay ku sameeyaan malabka. Nidaamkan waxaa ka mid ah tallaabooyin taxane ah oo ay shinnidu ku qaadaan si ay u beddelaan dheecaanka ubaxa (nectar) oo ay u beddelaan malabka. Halkan hoose waa tallaabooyinka muhiimka ah ee shinidu u marto si ay u soo saarto malabka:

Ururinta Dheecaanka Ubaxa

Shinnida shaqaysa (worker bees) waxay baxdaa oo ururisaa dheecaanka ubaxa oo ah dareeraha macaan ee ay dhirtu soo saarto. Dheecaankan wuxuu ku yaal gudaha ubaxa, waxaana laga helaa dhir iyo geedo kala duwan. Shinnida waxay ku ururisaa dheecaanka ubaxa baalka gaarka ah ee ay ku kaydiso caloosha malabka oo loo yaqaan 'honey stomach' ama 'crop'.


Habka Enzymes-ka

Markay shinnidu dheecaanka ubaxa ku kaydiso caloosha malabka, waxay bilaabataa inay ku shaqeyso enzymes gaar ah oo laga helo gudaha caloosheeda. Enzymes-kan waxay bilaabaan inay dheecaanka ka dhigaan mid u diyaarsan inuu noqdo malab. Tusaale ahaan, enzyme-ka sucrase wuxuu kala qaybiyaa sucrose (sonkorta ku jirta dheecaanka ubaxa) oo uu u beddelaa glucose iyo fructose, kuwaas oo ah noocyada sonkorta ugu badan ee ku jira malabka.

Gudbinta Dheecaanka Ubaxa

Marka shinnida shaqada ka soo laabato, waxay dheecaanka ubaxa ku shubtaa afka shinida kale ee ku sugan gudaha matoorka (hive). Habka gudbintan waxaa loo yaqaannaa 'trophallaxis', taasoo shinidu iskugu gudbiso midba mida kale dheecaanka si ay u sii wadaan habka enzymes-ka. Habkan gudbinta wuxuu sii wataa inta laga gaadhayo in dheecaanka uu noqdo mid aad ugu dhow malab.

Kaydinta iyo Qashin Ka Saarista Qoyaanka

Marka dheecaanka ubaxa laga dhigo malab aan dhammaystirnayn, shinnidu waxay ku shubtaa unugyada malabka ee ku yaal gudaha matoorka. Kadibna, waxay bilowdaa inay ku shita hirarka baalka si ay u yareyso qoyaanka malabka, taasoo ka dhigaysa mid aad u dhumuc weyn. Malabka waxay yareyn doontaa qoyaanka laga soo bilaabo qiyaastii 70% ilaa 18-20%, taasoo muhiim u ah ilaalinta malabka si uusan u kharribmin.

Xidhitaanka Unugyada Malabka

Marka malabka si buuxda loo diyaariyo oo qoyaanka laga saaro, shinnidu waxay unugyada malabka ku dabooshaa lakab khafiif ah oo ah wax shinidu soo saartay oo la yiraahdo 'wax ka sameysan cunooyin' (beeswax). Daboolkan wuxuu malabka ka ilaaliyaa inuu ku soo kordho qoyaanka ama inuu wasakh noqdo.

Kaydinta iyo Isticmaalka

Malabka la diyaariyay ayaa loo kaydiyaa sidii cunto oo loogu talagalay shinida si ay u isticmaalaan xilliyada ay cimiladu adag tahay oo aysan heli karin dheecaanka ubaxa, sida jiilaalka. Bani'aadamkuna waxay ka faa'iideystaan malabka marka ay shinida ka soo saaraan kaydkooda.

Habkan oo dhan waa mid adag oo qaata waqti iyo dadaal badan, waxaana loo yaqaannaa mucjiso dabiici ah oo shinidu ku horumariso cunto si gaar ah faa'iidooyin caafimaad iyo macaan u leh aadanaha.

Digniin

Inkasta oo malabku leeyahay faa'iidooyin caafimaad oo badan, waxaa muhiim ah in la ogaado in carruurta ka yar hal sano aysan cunin malabka sababtoo ah waxay khatar ugu jiraan in ay ku dhacdo cudur halis ah oo loo yaqaan botulism.

Malabku waa cunto dabiici ah oo awood badan oo loo isticmaali karo siyaabo badan oo caafimaad iyo nafaqo leh. Si kastaba ha ahaatee, waxaa muhiim ah in la isticmaalo malab tayo leh oo dabiici ah si loo helo faa'iidooyinka ugu badan ee caafimaad.