GEEDKA QORFAHA

Qorfaha waa geed miro-dhal ah oo laga soo saaro qoryaha iyo jilifta geedka Cinnamomum. Geedkan waxaa si gaar ah loogu yaqaan inuu leeyahay dhadhan udgoon iyo ur gaar ah, waxaana loo adeegsadaa cuntooyinka, dawooyinka, iyo udugga. Qorfaha ayaa loo yaqaanay muddo dheer waxaana loo isticmaalayey dhaqamo kala duwan oo ku kala yaalla adduunka, iyadoo faa'iidooyinkiisu ay jiraan dhinacyo kala duwan sida caafimaadka, dhaqaalaha, iyo diinta. Halkan hoose waxaa ku xusan qaar ka mid ah faa'iidooyinka iyo taariikhda qorfaha:

Noocyada Qorfaha

Ceylon Cinnamon: Waxaa sidoo kale loo yaqaannaa "qorfaha runta ah" waxaana laga helaa Sri Lanka. Noocan qorfaha ah waxa uu leeyahay dhadhan macaan iyo ur udgoon oo khafiif ah, waana mid ka mid ah noocyada ugu qaalisan.

Cassia Cinnamon: Waa nooca ugu caansan uguna badan ee qorfaha, waxaana laga helaa gobollada Koonfurta Shiinaha, Indonesia, iyo Vietnam. Qorfaha Cassia wuxuu leeyahay dhadhan xooggan oo aad u kulul, waana mid si weyn loogu isticmaalo adduunka oo dhan.

Saigon Cinnamon: Noocan qorfaha ah waxaa laga helaa dalka Vietnam, waxaana uu leeyahay dhadhan iyo udgoon xooggan oo gaar ah, waxaana loo yaqaannaa inuu leeyahay xaddi badan oo coumarin ah, taasoo ah maaddo dabiici ah oo leh saameyn caafimaad.

Faa'iidooyinka Caafimaad ee Qorfaha

Ka-hortagga Cudurrada: Qorfaha waxa uu hodan ku yahay antioxidants, kuwaas oo ka caawiya jirka inuu ka hortago waxyeellada uu keeno oxidation-ka iyo unugyada free radicals-ka. Antioxidants-kan ayaa yareeya khatarta cudurrada wadnaha, kansarka, iyo xitaa gabowga degdega ah.

Xakamaynta Sonkorta Dhiigga: Qorfaha waxaa loo isticmaalay in lagu yareeyo heerarka sonkorta dhiigga. Maaddada cinnamaldehyde ee ku jirta qorfaha ayaa caawisa in la wanaajiyo dareenka insulin-ka, taasoo ka hortagta sonkorowga (diabetes).

Yareynta Caabuqa (Inflammation): Qorfaha waxa uu leeyahay sifooyin yareynaya caabuqa, taas oo muhiim u ah dadka qaba cudurrada la xiriira caabuqa joogtada ah sida arthritis-ka iyo cudurrada wadnaha.

Hagaajinta Dheefshiidka: Qorfaha ayaa loo isticmaalaa in lagu hagaajiyo dheefshiidka, isagoo yareynaya calool-xanuunka, bararka, iyo calool-fadhiga. Waxa uu sidoo kale caawiyaa in laga hortago caabuqa caloosha (gastritis) iyo jeermiska loo yaqaan Helicobacter pylori.

hortagga Infekshannada: Qorfaha wuxuu leeyahay sifooyin antimicrobial ah oo ka hortagi kara infekshannada ay sababeen bakteeriyada, fayrasyada, iyo fangaska. Waxaa loo isticmaali karaa daawada dabiiciga ah ee qumanka, xanuunka qabsinimada, iyo cudurrada maqaarka.

Kobcinta Maskaxda: Daraasado ayaa muujiyey in qorfaha uu leeyahay saameyn togan oo ku saabsan shaqada maskaxda, isagoo xoojiya xusuusta iyo shaqada garashada, gaar ahaan dadka waayeelka ah.

Faa'iidooyinka Dhaqaalaha ee Qorfaha

Isha Dhaqaale: Qorfaha waa mid ka mid ah dalagyada ganacsiga ee muhiimka ah ee dalalka soo saara sida Sri Lanka, Indonesia, iyo Shiinaha. Dhoofinta qorfaha iyo waxyaabaha laga sameeyo waxay qayb weyn ka yihiin dhaqaalaha dalalkan.

Shaqo Abuur: Warshadaha qorfaha, oo ay ku jiraan beerista, jarista, iyo farsamaynta, waxay abuuraan fursado shaqo oo badan, taas oo kaalin weyn ka qaadata horumarinta dhaqaalaha bulshada iyo kobcinta heerka nolosha dadka beeraleyda ah.

Isticmaalka Qorfaha ee Cuntada

Karsashada: Qorfaha waxaa si ballaaran loogu isticmaalaa karsashada cuntada, gaar ahaan cuntooyinka macmacaanka, rootiyada, iyo cabitaannada sida shaaha iyo kafeega. Waxa uu cuntooyinka ku daraa dhadhan gaar ah iyo udgoon dabiici ah.

Dhowrista Cuntada: Qorfaha waxaa loo isticmaalaa sidii dhowrto cudurrada cuntada ka dhalan kara ee ay keento bakteeriyada iyo fangaska. Tani waxay ka dhigaysaa wax-soo-saarka cuntada mid sii jiri kara muddo dheer iyadoo aan la isticmaalin kiimikooyin sun ah.

Dawooyinka Dabiiciga ah: Qorfaha waxaa loo isticmaalaa in lagu daaweeyo cudurro kala duwan oo ay ka mid yihiin qabowga, qumanka, iyo xanuunka qabsinimada. Qorfaha waxaa si dabiici ah loogu daro cabitaannada iyo shaaha si loo yareeyo calaamadaha xanuunka.

Qorfaha waxa uu muddo dheer ka mid ahaa astaamaha dhaqanka ee ay isticmaalaan bulshada dhaqammo kala duwan leh. Waxa uu astaan u yahay barwaaqada, caafimaadka, waxaana loo adeegsadaa munaasabadaha gaarka ah iyo xafladaha qoysaska.

 Waxyaabaha uu ka kooban yahay sida antioxidants, sifooyinka antimicrobial-ka, iyo dheefshiidka hagaajinaya ayaa ka dhigaya qorfaha mid muhiim u ah caafimaadka aadanaha. Waxa uu sidoo kale kaalin muhiim ah ka ciyaaraa dhaqaalaha dalalka soo saara, isagoo abuura fursado shaqo oo kala duwan. Faa'iidooyinkan ayaa ka dhigaya qorfaha mid ka mid ah geedaha ugu qiimaha badan adduunka, iyadoo weliba leh taariikh dheer oo xambaarsan dhaqamo iyo caadooyin kala duwan.

Qorfaha waa geed miro-dhal ah oo laga soo saaro qoryaha iyo jilifta geedka "Cinnamomum," kaas oo asal ahaan ka soo jeeda Koonfurta Aasiya. Qorfaha waxa uu caan ku yahay dhadhankiisa iyo urtiisa gaar ahaaneed, waxaana si ballaaran looga isticmaalaa adduunka oo dhan. Meelaha uu qorfaha ka baxo waxaa ku badan dhulalka leh cimilo kulul iyo roobab ku filan, kuwaas oo si fiican u taageeraya koboca geedkan.

Sri Lanka: waa dalka ugu caansan ee qorfaha laga beero, waxaana laga helaa qorfaha tayadiisu ugu sarreyso ee loo yaqaan "Ceylon Cinnamon" ama "True Cinnamon." Geedka Cinnamomum verum, oo ka mid ah noocyada ugu fiican ee qorfaha, waxaa si gaar ah looga beeraa gobollada xeebaha iyo buuraleyda Sri Lanka. Ceylon Cinnamon wuxuu leeyahay dhadhan macaan iyo ur khafiif ah, waxaana loo adeegsadaa cunnooyinka iyo dawooyinka.

India: waa mid ka mid ah dalalka ugu waaweyn ee soo saara qorfaha, gaar ahaan gobollada koonfureed sida Kerala, Tamil Nadu, iyo Karnataka. Noocyada qorfaha ee India laga beero waxaa ka mid ah "Cassia Cinnamon" oo dhadhan xooggan leh. India waa dalka labaad ee ugu sarreeya soo-saarka qorfaha adduunka.

Indonesia: waa dal si weyn loogu yaqaan soo-saarka qorfaha, gaar ahaan gobollada Sumatra iyo Java. Indonesia waxay soo saartaa nooc qorfaha ah oo loo yaqaan "Korintje" ama "Padang Cassia," kaas oo caan ku ah dhadhankiisa xooggan iyo udgoonkiisa qiiqa leh. Indonesia ayaa ah dalka ugu horreeya ee soo saara nooca Cassia Cinnamon-ka.

Vietnam: Vietnam waxay soo saartaa qorfaha nooca loo yaqaan "Saigon Cinnamon" ama "Vietnamese Cassia," kaas oo leh dhadhan xooggan iyo ur gaar ah. Qorfaha laga beero Vietnam wuxuu hodan ku yahay maadada coumarin, taas oo ka dhigaysa mid aad u dhadhan iyo ur xoog leh. Waddankani waxa uu ka mid yahay soo-saareyaasha ugu waaweyn ee qorfaha nooca Cassia.

China (Shiinaha): waxa uu leeyahay taariikh dheer oo ku saabsan soo-saarka qorfaha, gaar ahaan nooca loo yaqaan "Chinese Cassia" ama "Cinnamomum cassia." Qorfaha laga beero gobollada koonfurta Shiinaha sida Guangxi iyo Guangdong ayaa caan ku ah tayadiisa. Qorfaha Shiinaha waxa uu leeyahay dhadhan xooggan iyo ur qaraar, waana nooca qorfaha ee sida caadiga ah loo isticmaalo dunida oo dhan.

Madagascar: waa mid ka mid ah meelaha kale ee qorfaha laga soo saaro, gaar ahaan nooca loo yaqaan "Ceylon Cinnamon." Madagascar waxaa laga helaa qorfaha tayadiisa sare leh, kaas oo caan ku ah dhadhanka macaan iyo urta udgoon ee khafiifka ah. Waddankan oo ku yaalla Badweynta Hindiya ayaa ah dal kale oo muhiim u ah soo-saarka qorfaha.

Brazil: waa dal kale oo muhiim ah oo ku yaalla Latin America, kaas oo beero qorfaha nooca "Cassia Cinnamon." Qorfaha laga beero Brazil wuxuu u badan yahay gobolka Amazon, halkaas oo cimilo kuleylka ah iyo roobab badan ay taageeraan koboca geedkan. Brazil waxa ay si ballaaran u dhoofisaa qorfaha, iyadoo sidoo kale u adeegsanaysa gudaha dalka.

Seychelles: Seychelles oo ah waddan yaryar oo jasiirado ka kooban oo ku yaalla Badweynta Hindiya ayaa sidoo kale caan ku ah beerista qorfaha, gaar ahaan nooca Ceylon. Seychelles waxa ay leedahay cimilo kulul iyo qoyaan ku filan, taas oo ka dhigaysa deegaan ku habboon koboca qorfaha.

Qorfaha waa geed leh faa'iidooyin kala duwan oo laga soo saaro meelo badan oo dunida ah, gaar ahaan gobollada Koonfurta Aasiya, Bariga Aasiya, iyo Koonfurta Ameerika. Sri Lanka, India, Indonesia, iyo Vietnam ayaa ah dalalka ugu horreeya ee soo saara qorfaha tayadiisu sarreyso, iyada oo noocyada kala duwan ee qorfaha ay caan ku yihiin dhadhankooda iyo urtooda gaar ah. Beerista qorfaha ayaa muhiimad dhaqaale u leh dalalkan, waxaana qorfaha loo adeegsadaa dhinacyo kala duwan oo ay ka mid yihiin cunnada, dawooyinka, iyo udugga.

Qorfaha waa geed miro-dhal ah oo laga soo saaro qoryaha iyo jilifta geedka "Cinnamomum." Inkasta oo qorfaha si weyn loo yaqaan dhadhankiisa iyo sifooyinkiisa caafimaad, haddana waxa uu sidoo kale hodan ku yahay nafaqooyin kala duwan, oo ay ka mid yihiin fitamiinno iyo macdan. Qorfaha waxa uu leeyahay fitamiinno muhiim ah oo kaalin weyn ka qaata caafimaadka guud ee jirka. 

Qaar ka mid ah fitamiinada ku jira qorfaha

Vitamin A

Faa'iidooyinka, Vitamin A waa fitamiin muhiim ah oo taageera aragga, koritaanka unugyada, iyo shaqada nidaamka difaaca jirka. Sidoo kale, wuxuu caawiyaa ilaalinta maqaarka iyo xuubabka xuubabka (mucous membranes), taas oo ka hortagta infekshannada.

Khatarta Fiiqista, Qorfaha waxa ku jira xaddi yar oo vitamin A ah, kaas oo taageeri kara caafimaadka guud ee aragga iyo hababka difaaca jirka.

Vitamin K

Faa'iidooyinka, Vitamin K wuxuu muhiim u yahay xakameynta dhiig-baxa (coagulation), oo ka hortagta dhiig-baxa xad-dhaafka ah. Waxa kale oo uu door muhiim ah ka qaataa caafimaadka lafaha, isagoo caawiya habka jirka ee maareynta calcium-ka.

Khatarta Fiiqista, Qorfaha wuxuu leeyahay xaddi yar oo vitamin K ah, kaas oo kaalin weyn ka qaata ilaalinta caafimaadka lafaha iyo dhiig-baxa caadiga ah ee jirka.

Vitamin E

Faa'iidooyinka: Vitamin E waa antioxidant awood leh oo ka hortaga waxyeelada unugyada iyo unugyada free radicals-ka. Waxay sidoo kale taageertaa caafimaadka maqaarka iyo nidaamka difaaca jirka.

Khatarta Fiiqista: Inkastoo qorfaha aanu ku jirin xaddi badan oo vitamin E ah, haddana waxa uu gacan ka geysan karaa xoojinta difaaca jirka iyo ilaalinta maqaarka.

Vitamin B6 (Pyridoxine)

Faa'iidooyinka: Vitamin B6 waa fitamiin muhiim ah oo ka qeyb qaata dheefshiidka, gaar ahaan dheefshiidka borotiinnada iyo karbohaydraytyada. Waxa kale oo uu taageeraa shaqada maskaxda iyo caafimaadka neerfayaasha.

Khatarta Fiiqista: Qorfaha waxa ku jira xaddi yar oo vitamin B6 ah, taas oo ka caawin karta jirka inuu si fiican u shaqeeyo, gaar ahaan xagga dheefshiidka iyo hab-dhiska neerfayaasha.

Niacin (Vitamin B3)

Faa'iidooyinka: Niacin ama Vitamin B3 waxay caawisaa habka beddelidda cunnada tamar, waxayna taageertaa caafimaadka maqaarka, neerfayaasha, iyo nidaamka dheefshiidka. Waxa kale oo ay caawisaa xakamaynta heerarka kolestaroolka.

Khatarta Fiiqista: Inkastoo ay ku yar tahay qorfaha, haddana niacin-ka ku jira wuxuu gacan ka geysan karaa ilaalinta caafimaadka guud ee jirka iyo tamarta.

Riboflavin (Vitamin B2)

Faa'iidooyinka: Riboflavin wuxuu door muhiim ah ka ciyaaraa habka jirka ee tamarta, wuxuuna taageeraa koritaanka iyo shaqada unugyada. Sidoo kale wuxuu muhiim u yahay caafimaadka maqaarka iyo aragga.

Khatarta Fiiqista: Qorfaha waxa ku jira xaddi yar oo riboflavin ah, taas oo ka caawin karta jirka inuu si fiican u shaqeeyo oo uu tamar ka dhaliyo cuntada.

Inkasta oo qorfaha aanu si gaar ah u ahayn isha ugu weyn ee fitamiinada, haddana wuxuu hodan ku yahay fitamiino kala duwan oo muhiim ah, kuwaas oo kaalin muhiim ah ka qaata caafimaadka guud ee jirka. Fitamiinada ku jira qorfaha waxay si gaar ah u taageeraan aragga, caafimaadka maqaarka, shaqada neerfayaasha, iyo nidaamka difaaca jirka. Ku darista qorfaha cuntooyinkaaga maalinlaha ah waxay kaa caawin kartaa inaad ka faa'iideysato nafaqooyinkan muhiimka ah.